Οι συντελεστές της παράστασης προσεγγίζουν τα θέματα της Μικρασιατικής Καταστροφής μέσα από ποιήματα Μικρασιατών ποιητών, οι στίχοι των οποίων χαρακτηρίζονται από έντονη θρηνητική διάθεση, ανάλογη της τραγικότητας των γεγονότων του 1922.
Το συλλογικό τραύμα της απώλειας του «Παραδείσου» αντηχεί μέσα στα ποιήματα των προσφύγων-ποιητών, αποτελώντας σύνδεση με τις αντίστοιχες σημερινές καταστάσεις αλλά και ευρύτερα με τον θρήνο για την απώλεια ανθρώπων, τόπων, εστιών, σχέσεων και ελευθεριών. Η παράσταση στοχεύει στο να δημιουργήσει ένα ασφαλές πλαίσιο για μια διαφορετική θρηνητική τελετή αλλά και έναν ανοιχτό χώρο στοχασμού πάνω στα θέματα της απώλειας και της προσφυγιάς.
Εστιάζοντας λιγότερο στη λεπτομερή αφήγηση των γεγονότων της Καταστροφής και περισσότερο στη συναισθηματική τους πρόσληψη και στη συμβολική τους απεικόνιση, γύρω από τη Σκηνή 22 αναπτύσσεται ένα τελετουργικό δρώμενο άρσης του πένθους και ύμνου της ειρήνης και της ζωής.
Συνεχίζοντας την έρευνά της στις διαγενεακές συμμετοχικές αφηγήσεις, η δημιουργική ομάδα του ΕΦΑΜΙΛΛΟΝ επικεντρώνεται στη Μικρασιατική Καταστροφή και την ιστορία δύο τόπων που συνδέθηκαν άμεσα με τους πρόσφυγες του 1922. Η Νίκαια, και το νησί της Χίου, ένας από τους βασικότερους πρώτους σταθμούς των εκδιωγμένων.
Βασική δραματουργική αφετηρία αποτελεί η έννοια του οίκου, τόσο ως υλική έκφραση της εδαφικοποίησης των σχέσεων στον χώρο όσο και ως νοητική κατασκευή. Στη σκηνή, λοιπόν, τοποθετείται ένα σπίτι, σκηνικός δείκτης κάθε χαμένης οικίας των προσφύγων και ταυτόχρονα κάθε πρώτης απόπειρας να δημιουργήσουν νέα στέγη.
Η δραματουργία αντλεί μαρτυρίες και αρχειακό υλικό από τις ενώσεις των προσφύγων, σε διάλογο με τις μελωδίες των μαθητών του Μουσικού Σχολείου Χίου, σε μια σκηνική μείξη θεάτρου και μουσικής, που γίνεται η γέφυρα ανάμεσα στους δύο τόπους και στις δύο εποχές.
Το Μαύρο ταξίδι είναι η αληθινή μαρτυρία ενός νεαρού Έλληνα που στρατολογήθηκε για να συμμετάσχει στη Μικρασιατική Εκστρατεία.
Η bijoux de kant μιλά για τις ζωτικές ανάγκες, την πείνα, τη δίψα αλλά και για τη σκληρότητα που φυτεύει ο πόλεμος στις ψυχές όλων των ανθρώπων, ανεξαρτήτως εθνικότητας. Μιλά για τον διωγμό, την προσφυγιά και τη νέα πολιτισμική ταυτότητα του ελλαδικού χώρου. Σε ένα πεδίο μνήμης, σε ένα τοπίο θραυσμάτων, ένας άγνωστος στρατιώτης του Μηχανικού Τάγματος περιγράφει γλαφυρά την πληγή του ξεριζωμού και ξαναγράφει την ιστορία.
Συντροφιά του ένας Άγγελος, ο νεαρός εαυτός του αλλά και οι ανατολίτικοι ήχοι της Μικρασίας από μια κόρη των Αθηνών που τραγουδά στους σμυρναίικους ρυθμούς μιας πολιτισμικά νέας Ελλάδας.
Με αφορμή τη Μικρασιατική Καταστροφή, η παράσταση ασχολείται με το αινιγματικό κείμενο του Γιώργου Χειμωνά «Ο γιατρός Ινεότης».
Η περιπλάνηση και η Ιστορία των μαζών, η Ιστορία του γένους, το γένος των ανθρώπων και το τέλος τους για να αναγεννηθεί μοιραία το καινούριο, είναι η ουσία της Μικρασιατικής Καταστροφής και ο κοινός τόπος με το κείμενο του Γιώργου Χειμωνά. Ο Χειμωνάς γράφει αφηγήσεις που διακόπτονται όπως τα όνειρα και το ονειρικό στοιχείο της Ιεράς Μονής Κοιμήσεως Θεοτόκου Δεσκάτης Γρεβενών είναι το ταρκοφσκικό σκηνικό που ταιριάζει στην ποιητική γραφή του κειμένου.
Η μη ρεαλιστική εκφορά του λόγου, η εικόνα, η μουσική, καθώς και το τραγούδι, είναι τα στοιχεία που συνθέτουν την παράσταση.
Πρόκειται για μια παράσταση που συνδυάζει αποσπάσματα από τις Ικέτιδες του Αισχύλου, ιστορικά στοιχεία, μαρτυρίες, παραδοσιακά ακούσματα αλλά και πρωτότυπα κείμενα και τραγούδια, προκειμένου να φωτίσει το έπος της μετεγκατάστασης των νεαρών γυναικών που αποτελούσαν τη συντριπτική πλειοψηφία των προσφυγικού πληθυσμού.
Οι νεαρές χήρες, ανύπαντρες και ορφανές Μικρασιάτισσες, στην προσπάθειά τους να διεκδικήσουν την επαγγελματική αλλά και προσωπική «αποκατάστασή» τους στην πατριαρχική Ελλάδα του ’22, γίνονται αντικείμενο εκμετάλλευσης από άντρες αλλά και ρατσισμού από Ελλαδίτισσες που τις βλέπουν ως αντίζηλες.
Τις αποκαλούν «παστρικές», όχι για να παινέψουν την αγάπη τους για τον καλλωπισμό και την καθαριότητα: εκείνα τα χρόνια στην Ελλάδα οι μόνες που –λόγω επαγγέλματος– πλένονταν συχνά ήταν οι πόρνες. Οι «τίμιες» γυναίκες δεν είχαν ανάγκη να «ξεπλυθούν» από καμιά «ντροπή»…
Η Ανατολή της Έλλης Παπαδημητρίου είναι μια θεατρική σύνθεση σε ποιητικό λόγο, που εξιστορεί τη Μικρασιατική Εκστρατεία και Καταστροφή του 1918-1922: νίκες και πανωλεθρίες, αιτίες και συνέπειες. Στο επίκεντρο βρίσκεται πάντα ο άνθρωπος και τα πάθη του. Το θανατικό κι ο ξεριζωμός, η θέληση για ζωή κι ο αγώνας, των γυναικών κυρίως, να στεριώσουν στην καινούρια πατρίδα, ο πόνος πλάι πλάι με την πίστη στη ζωή.
Οι πρόσφυγες που μπόλιασαν την Ελλάδα με τον πολιτισμό τους.
Η Έλλη Παπαδημητρίου, γνωστή από τον Κοινό Λόγο, που πρωτοανέβηκε στο Θέατρο του Νέου Κόσμου το 1997, ασχολήθηκε πολλές δεκαετίες με την Ανατολή, η οποία και παρουσιάζεται για πρώτη φορά σκηνοθετημένη, τιμώντας τη συγγραφέα που συνέδεσε τη ζωή και το έργο της με τη μοίρα της Μικράς Ασίας.
Μια φάλαινα ξεβράζεται και αποσυντίθεται στην ακτή μιας πόλης. Οι κάτοικοι αδιαφορούν, αλλά δυο από αυτούς, ο Πιερ και η Οντίλ, αποφασίζουν να δουν τον θάνατο αυτό από κοντά. Η μοναχική πορεία τους σε μια απέραντη παραθαλάσσια αμμουδιά με κορύφωση τη συνάντησή τους με το νεκρό ζώο είναι ένα ταξίδι συνειδητοποίησης και αναζήτησης της ευθύνης του ανθρώπου απέναντι στα ζώα και στη φύση.
Στην παράσταση Η φάλαινα το θέατρο παντρεύεται με το εικαστικό περιβάλλον και την ατμοσφαιρική μουσική της Nalyssa Green για να μεταφερθεί επί σκηνής το πλέον αντιπροσωπευτικό έργο του Πωλ Γκαντέν και ένα από τα πρώτα βιβλία που άγγιξαν το θέμα της οικολογίας. Όπως σημειώνει και ο ίδιος ο συγγραφέας: «Είναι αλήθεια πως είμαστε πολύ μικροί. Πολύ αδύναμοι. Ωστόσο όσο μικροί, όσο ανήμποροι κι αν είμαστε, αυτό το μπορούμε. Και οι πιο μικροί άνθρωποι μπορούν να το κάνουν αυτό – μια μικρή προσπάθεια με τον εαυτό του ο καθένας».
Ποια είναι τα υπολείμματα του πολιτισμού μας; Τι είδους απόβλητα υπάρχουν και σε ποιες μορφές; Αποτελεί η αρχαία κληρονομιά ένα απόβλητο του παρελθόντος; Είναι τα σκουπίδια του παρόντος η πολιτιστική κληρονομιά του μέλλοντος; Τι αφήνουμε πίσω μας και πώς θα μας θυμούνται; Η παράσταση Λύματα ή Πώς θα μας θυμούνται, σε ενεργό διάλογο με τις σύγχρονες εικαστικές τέχνες, αποσκοπεί στη δημιουργία ενός υβριδικού έργου τέχνης, ενός αντι-κληροδοτήματος.
Βασική δραματουργική αφετηρία αποτελεί η έννοια των λυμάτων, τόσο ως υλικής αποτύπωσης της αλλοιωτικής παρέμβασης του ανθρώπινου πολιτισμού στη φύση όσο και ως μεταφορικής αποτύπωσης όσων αφήνουμε πίσω μας στους πολιτισμούς του μέλλοντος. Στη σκηνή τοποθετούνται υλικά που θα μπορούσαν να αποτελέσουν αυτή τη μελλοντική κληρονομιά. Αντικείμενα, ιδέες, απόψεις, τοπικοί παράγοντες και θεϊκές λύσεις μπαίνουν σε έναν διάλογο, με τις εικαστικές τέχνες να βοηθούν στην υλική αποτύπωση αυτού που δυστυχώς (ή ευτυχώς) στο θέατρο πεθαίνει μετά το τέλος της παράστασης.
Μια γυναίκα αποφασίζει να αφήσει τον κακοποιητικό της σύζυγο και να μεταναστεύσει στον βορρά, ώστε να ξαναβρεθεί με τις δύο πιο γενναίες φίλες της. Στο ταξίδι της τη συνοδεύουν η προσωπική βοηθός τεχνητής νοημοσύνης και η σκέψη της φάλαινας, της οποίας η εξελικτική πορεία πενήντα εκατομμυρίων ετών εμπνέει την ηρωίδα να ανασυνταχθεί και να συνεχίσει στον δρόμο της. Η μουσική είναι κι αυτή οδηγός.
Η παράσταση Το τραγούδι της φάλαινας παρουσιάζει έναν κόσμο που μαστίζεται από στρεβλό πολιτικό σύστημα, κοινωνικές αδικίες και τις συνέπειες της κλιματικής κρίσης. «Αγωνιζόμαστε να φτάσουμε σε έναν προορισμό όπου οι συνθήκες θα ευνοήσουν την επιβίωσή μας. Κι αν δεν φτάσουμε εμείς, θα φτάσει η επόμενη γενιά ή μία από τις επόμενες». Τα πρωτοποριακά έργα της βραβευμένης συγγραφέως Σαντάλ Μπιλοντώ έχουν ως θεματικό άξονα την κλιματική κρίση.
Μια παράσταση ως αρχιτεκτονική ανασύσταση της μνήμης με συντεταγμένες βιωμάτων και κομμάτια διάσπαρτα του βιότοπου. Μια ιστορία επιστροφής, στο σπίτι των παιδικών χρόνων, στον κήπο μιας εσωτερικής ομορφιάς και αθωότητας, ως ο μοναδικός τρόπος να αντλήσουμε ελπίδα για να φτιάξουμε «άλλες κερασιές». Οι τελευταίοι κληρονόμοι θα αποπειραθούν την ανασύσταση ενός χαμένου επίγειου παραδείσου μέσω της τοπογραφίας της μνήμης. Όταν το σπίτι δεν είναι πια εδώ. Και όταν ο κήπος δεν είναι πια εδώ… θα αναγκαστούν να ανθίσουν οι ίδιοι, ο ένας για τον άλλον. Μια μικρή ωδή στην προσωπική απώλεια. Για κάθε απώλεια. Για όποιον και ό,τι λείπει. Για τον ίδιο τον χαμένο παράδεισο. Η νοσταλγία μιας ευτυχίας. Η ζωή ως δυνατότητα που, αν τραγουδηθεί, αν χορευτεί, αν ομολογηθεί, μπορεί και να μας οδηγήσει στη λύτρωση. Ένα ανέκδοτο, μια αστεία ιστορία, μια φάρσα για την αποτυχία του Θεού να μας δώσει μια ζωή που να διαρκεί αιώνια.